پچھلی قسط اچ آپاں
پڑھیا ہاسے کہ کہیں وی زبان دے بولݨ آلاں
کو حق اے کہ وہ آپوݨیں بولی بولݨ دے

تے اوندا ناں سݙ واواݨ کیتے آزاد ہی وے۔

کوی تواکوں زوریں مسایں نی اکھواسڳدا کہ تساں

کیا سݙویسو تے کیا کینا ۔

ہنڑ آپاں سرائیکی زبان بارے کجھ ݙسیسوں۔

سرائیکی ݙو کروڑ توں ودھ لوکاں دی ما بولی اے ، تے کیی ناواں نال

سنڄیانڑی ویندی اے ، ملتانی ، ڄٹاکی ، سرائیکی،
ریاستی ، تھلی ، سندھ آلی سرائیکی ، جھنگ آلی
سمیت کئی ناں ہن۔ لیکن سب توں
مشہور “ملتانی “ دے ناں نال رہی اے ۔ مردم شماری پاکستان 2017

جیکوں انگریزاں نے بعد اچ ، مغربی پنجابی دا ناں ݙیتا ہا۔

ہیں گالھ کو بنیاد بنڑا کہ کجھ لوک آدھن کہ سرایکی دی

آپنڑی کوی سنڄیانڑ کینی بلکہ ایہ جدیدپنجابی دا لہجہ ہے، جبکہ اصل اچ سرایکی دا صرف ناں نواں اے جیہڑا

سٹھ ستر دے ݙھاکے سرایکی قوم پرستاں جنوب دے
ملتانی دے ساریاں لہجاں کوں اکٹھا کر تے ݙتا ہای۔ اوں توں پہلے سرایکی صرف سندھ دے اپر علاقے دے سراے قبیلے دے لوکیں دی زبان سݙیندی ہای جیندا ٖݙوجھا ناں ملتانی ہای۔

ایندے علاوہ وسیب دے لوک جانڑدےہن کہ ایکوں شروع توں ملتان اچ ، ڄٹاکی ، وی سݙیندےہن ۔

ہیں پاہروں جودیہاتاں ، وستیاں دے کساناں کو ملتانی زبان اچ ، ڄٹ ، سݙیندے ہن ۔ تے ایہ دیہاتاں دی خاص ٻولی ہای ، جیکوں ٹھیٹ ڄٹاکی یا
ٹھیٹ سریکی آدھن۔ سرایکی یا ملتانی دا ڄٹ
دا اوھو معنی ہے جیہڑا عام پنجابی اچ ، پینڈو ، سݙیندے۔ جٹ ایڈے قوم گھٹ ہی کوی سݙیندے۔ ڄٹاکی ملتانی دی انگریزی نال شاید پہلی ڈکشنری
ملتان دے انگریز ڈپٹی کمشنر ، Mr. E. O’ Brien
، دی ہاوے،

ہوندے نال ای ایک ڈیرہ غازی خان دے وچ آے انگریز مشنری پادری

A.Jukes , M.R.C.S , L.R.C.P دی

Dictionary of
The Jatki or Western Panjabi Language

سن ١٩٠٠ دی ہے جیہڑے میکوں ملتانی دی ایک انتہای اعلی لغت لڳدی ہے ایندا مطالعہ کریسو تے اندازہ تھیسی کہ اگر ایہ
صرف لہجہ ہے تاں ݙو علیحدہ ݙکشنریاں بنڑاونڑ دی لوڑ کیا ہای ؟

چند سرائیکی الفاظ معنی

یا ول ایہ کہیں پرانی زبان دی ݙو اعلیحدہ شکلاں ہن ؟ ایندے اچ وی بہرحال پنجابی دی ڈکشنری بھای مایا سنگھ دی لکھی مصنف نے رلا ڈتی اے جیندے پاہروں کافی سارے الفاظ جیندا متبادل سرایکی اچ ہے انہاں بجاے سنٹرل پنجابی ݙیتے ہنے ، نال انہاں ایں زبان جیکوں ویسٹرن پنجابی اکھے ہیکوں ہی پشاوری ، کیترانڑی ہندکو تے پوٹھوہاری وی آکھے ، یعنی اساں سرایکی کو ایہ سب آکھ سکدے سے ؟ خیر ایہ آپنڑا مو ضوع کینی۔

نیتاں ماجھی دی ہی ڈکشنری نال گزارہ چلا گھنن ہا۔ ؟ ایہ موضوع اتے ایک دلچسپ تے پیار نال گالھ مہاڑ اپاں اگلی قسط اچ کریسوں ۔

خیر ملتان
کوی اڄ دا شہر کینی وے ۔ ایہ صدیاں تو آباد ہا تے اجڑدا وسدا ریہا حا، بغداد
دی خلافت دی ایݙے تایں حکومت ہای۔

قرامطہ فرقہ وی اتھایں آ وڑا ہای جیکوں مکاوݨ کیتے ولا
فوجاں ایڈےآندیاں رہیاں۔ اوں تو پہلے سکندر اعظم وی حملہ کیتا ہا، جیندا ذکر اگاہ ڄل کریسوں

بغداد خلافت دور دے ملتان ایک ملک ہای جیندی
سرحداں سندھ تایں ہن، این بارے حوالہ پیش ہے۔

سیاح ،
بشری مقدوسی آدھے ، ” اتھاں ہر پاسے تازے باغ ہن، وڈے درخت ہن، تے کیلے سمیت ٻے کئ ڈھگ سارے پھل
وافر ہن ۔“ حوالہ ، تاریخ سندھ ،
از اعجاز الحق قدوسی١٩٨٥

المسوحی ، بغداد توں ٣٠٠ ہجری اچ ملتان آندے تے ایں علاقے بارے سن
٩٤٢ عیسوی اچ لکھدے،

، ایہ ٻہوں امیر تےسر سبز ملک ہے ، تے ایندے اچ ہر جا شہر تےوستیاں ہن۔ ، قدوسی ١٩٨٥

مسعودی ، وی ٣٠٠ ھجری
اچ ملتان آندے تے ایہ بارے لکھدے ،

ملتان اچ سما بن لوی بن غالب دی حکومت اے تے ملتان اسلام
دا ہک وڈا ملک اے ۔

اسطخری ، مسعودی دے
کافی عرصے بعد ملتان آے تے لکھدے ،

اے ہک مضبوط قلعہ بند شہر ہے ، ایڈے ادھی توں زیادہ عمارتاں ہن جنہاں کو ،
جندروان ، آدھن، بادشاہ وی اتھائی رہندے ،
تے ذات دا قریشی ہے ، ہاتھی اتے ٻیھ کہ جمعہ نماز پڑھݨ ویندے تے خلیفہ بغداد دےعلاوہ خطبہ اچ کہیں دا نہ نی پڑھدا، قدوسی
۔

استخری ، اسطخری تیار کردہ نقشہ ،