کرتار صغراں دے دکھی مہاندرے نوں تک کے اپنڑے وجود نوں سانبھیا تے کہن لگا “ایہہ کداں ہو سکدا اے، ماسی حمیداں اینی چھیتی ویاہ لئی  سوچن لگ پئی ۔ اجے تاں توں میٹرک دا داخلہ وی نہیں تاریا. ”
صغراں بُک بُک ہنجو روندی رہی تے کرتار اوہنوں تسلیاں دیندا رہیا.
——————–
حمیداں اگلی سویر ناشتے توں ویہلی ہو کے چوہدری اشرف نوں ڈیرے ول  جان توں روک دتا..” ساہیوالوں رضیہ پین آ رہی اے تہاڈا اج گھر ہونڑا بہوں ضروری اے”
اشرف کاہلوں متھے تے وٹ چاڑ کے آکھیا ” رضیہ تے اگے وی آندی جاندی رہندی  اے پر اج میرا گھر  رہنا کیویں ضروری ہوگیا؟” اوہ اج صغراں دا ساک منگن آ رہی ہے. ” چوہدری اشرف نوں ایس گل دا شک سی پر اوہنوں اپنے گھر  آلی دے ایس رویے توں بھتیرا دکھ پہنچیا جیہڑا اس حمیداں اگے صاف صاف وخا دتا سی پر حمیداں ٹس توں مس نہ  ہوئی. اشرف نوں ایس گل دا وی دکھ سی پئی  حمیداں ساک دی گل ٹورن توں پہلاں ایس نال صلاح کرنی وی ضروری نہ  سمجھی سگوں اپنی دھی  دا سکول وی چھڈا دتا. ایس کر کے چوہدری اشرف حمیداں دا آکھیا نہ  منیا تے اپنڑا ضروری سامان لے کے پورے ہفتے لئی  ڈیرے تے رہن چلیا گیا.

سوچے سوچ نہ ہووئی جے سوچی لکھ وار۔۔۔۔۔۔چپے چپ نہ ہووئی جے لاء رہا لو تار
بھکیا بھکھ نہ اتری جے بنا پریا بھار۔۔۔۔۔۔۔۔۔سہس سیانپ لکھ ہووت اک نہ چلے نال
کو سچیارا ہوئی اے کو کوڑے تٹے۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ پال حکم رجائی چلنا نانک لکھیا نا
سوچیاں سوچ نہیں ہوندا بھاویں لکھ واری سوچو، جنا مرضی دھیان تے ڈوہنگی سوچ وچ ڈُبے رہو پھیر وی ایس طرحاں دی چپ نال چپ نہیں ہوندی (رولا نہیں مکدا)۔
بھاویں جنے مرضی من بھانے پورے مکمل کیتیاں ہویاں شیواں دا بھار ہتھ ہووے پھیر وی بھکیاں دی بھکھ نہیں مکدی۔ بھاویں لکھ طرحاں دی یاں جنی وی زور دا عقل ہووے اوہدا کوئی وس نہیں چلدا۔
کیویں جھوٹھ دے بنھ توڑئیے تے کیویں سچے ہوئیے، نانک جیہڑا رضا دا لکھیا ہے
____________________
جد مالک دی مرضی نال ای ہر کم ہوندا اے تاں فیر رضیہ دا ویہڑہ وی اجڑ گیا اوہدے سہاگ نوں گہن لگ گیا، صغراں دے ماسڑ دی فوتگی دا کر کے اس دی شادی دی تریخ وی لمی ہوندی گئی . اس دا من کجا شانت ہویا پئی  ہو سکدا اے ایس وچ رب دی کوئی چنگی لکھت ہووے. کرتار افسر بھرتی ہویا سی تے مہینے دو پچھوں گیڑا مار کے صغراں دی آس نوں اپنڑے ستکار دا پانڑی لا  جاندا سی ایویں ای بشیر چوہدری وی ہفتے وچ اک چکر پنڈ دا لاؤندا سی پر کرتار تے بشیر دی ملاقات گھٹ ودھ ہی ہوندی سی، ایس شبرات تے اوہناں دونہاں ٹیلی فون تے گل کردے ہویاں ایہہ  فیصلہ کیتا پئی  ایہہ  شبرات دی چھٹی اکٹھے پنڈ اچ گزاری جائے. ایہدے وچ کجھ کرتار دی سوچ دا وی دخل سی پئی  اوہ موقعے دی تھاں تے بشیرے نال گل وی کر لوے گا، اوہدا خیال سی پئی  اوہناں دی یاری پکی سچی اے تے بشیر اپنے یار دے دل دی گل سمجھ لوے گا پر کجھ کم  انسان جیہیں طراں سوچدا اے اس طراں ہو نئیں سکدے. پنڈ پہنچن توں پچھاں کرتار تے صغراں اسے بوڑھ تھلے اکٹھے ہوئے جتھے اوہناں دی شانت نگری آباد رہیا کردی سی. پر ایس واری انہاں دے عشق دی بلدی آگ نوں بھانبڑ بناون لئی  منشی کرم دین دے منڈے نے اوہناں دونواں نوں اپنڑی اکھیں ویخ لیا تے اوہ اپنڑا ساڑا کڈن لئی  لاؤ تاؤ دی گلاں بشیر اگے کر آیا..
کجھ لوکی دوجیاں دا برا سوچدے نیں ، کجھ دوجیاں لئی  جیوندے مردے نیں ، کوئی لوکی جیندیاں نوں ماردے نیں  تے کوئی ماردے نوں تاردے نیں   ایہناں کر کے بابا  نانک  کہندے نے پئی
گاوی کو تان ہووے کسے تان
گاوے کو دات جانے نی سان
گاوے کو گن ودیائی آچار
گاوے کو ودیا وکھم وچار
گاوی کو ساج کرے تن کھیہ
گاوے کو جیہ لے پھر دیہ
کتھنا کتھی نہ آوے توٹ
کتھ کتھ کھتی کوٹی کوٹ کوٹ
دید دے لیدے تھک پاہ
جگا جگنترکھا ہی کھا
حکمی حکم چلاوے راہ
نانک وِگسے وی پروا

ایس پوری وچ گل پھیر حکمی تے حکم دی ہو رہی ہے۔بابا نانک ہوریں پہلیاں چار مصرعیاں وچ اوہ وکھالے دس رہے ہیں  جیہڑے حکم دی مانتا دا دم بھردے ہیں ۔ ایہناں  چاراں مصرعیاں وچ پھیر اوہ سماج دے وکھ وکھ پرتاں دا ذکر کردے ہیں  جو اوہ کیویں ایس گل نوں سمجھ رہے ہیں  تے اوس دی مانتا کردے ہیں۔

حاکم میل نوں طاقت یا وس دا لوبھ ہے اوہ اوس دے وس دے گن گاندے ہیں۔ اوہ اصل وچ وس اپنے ہتھ لین لئی اوس دے جس گاوندے ہیں ۔ ایسے طرحاں کجھ لوک ہیں جیہڑے اوس دے دیالو ہوون دی چرچا کردے ہین، اوہ ایہ اپنا نام اچا کرن کرن لئی تے اپنی پچھان لئی اجیہے کم کردے ہیں ۔

کجھ لوک اوس دے گناں دے گیت گاوندے ہیں  تے ایس وچ ہی اپنی وڈیائی لوڑدے ہیں ۔ ایہ پرچارک میل دے لوک ہیں ۔ ایسے طرحاں سوجھوان اوس دے علم تے عقل دے چرچے کرکے اوکھے اوکھے فلسفے گھڑدے ہیں۔ اہناں سوجھواناں دا وی اپنا ہی لوبھ ہوندا ہے۔

پھیر عام سدھارن لوک ہیں  جیہڑے اوس دی سرجنا تے اوس دے برباد کرن   دے لوبھ تے ڈر وچ اوس دا جس کردے ہیں ۔ اوہ جیون تے پیدا ہوون تے مک جاون راہیں اوس نوں محسوسدے ہیں۔
____________________
اس حاسد نے چوہد ی بشیر نوں کجھ ایس طراں دی لگائی بجھائی کیتی کہ اوہ آپ دا ہوش گنوا بیٹھا. اوہدے سر تے خون سوار ہو گیا سی، اوہ سوچن لگ پیا پئی  میرے یار نے یاری تے داغ لا دتا اے، اس میری ای بھین ول بری نظر نال تک کے چنگا نئیں کیتا، اوہ دا وس نئیں چل رہیا سی پئی  اوہ  اپنے ہتھیں اپنڑے سجن بیلی دے ٹوٹے کر چھڈے. کیوں جے برائی تاں لہو وچ بہوں جلدی ٹر پیندی اے جدوں حکم متھیا جاوے تے عقل تے وٹے آپے پے جاندے نے.. صغراں نوں ملن توں بعد کرتار تاں ایہ سوچ کے بشیر ول آیا سی پئی  آج او اپنے یار نال اپنڑے دل دی گل کرے گا تے اوہدی بھین دا ساک وی منگے گا. پر جدوں او بشیرے دے گھر  وڑیا تے اس گھر دی رت ای بدلی بدلی سی اوہنوں اینج جاپدا سی پئی  اوہ  کسے دشمن دے گھر وڑ پے اے، ہر جی اوس نوں دھتکاری نظراں نال ویخدا سی تے ایس توں پہلاں کہ اوہ کجھ کہندا یا پچھدا، چوہدری بشیر اس دے منہہ تے چپیڑ کڈھ  ماری، تے اوہ ہور وی ہکا بکا رہ گیا. فیر اس نے گل وچوں ہتھ پا کے اپنڑے جان توں وی پیارے بیلی نوں دھکا ماریا تے چنگاڑدے
ہویاں بولیا، پئی  تسی مردے ساڑن والے سوچ وی کس طراں سکدے او ساڈی دھیاں ویہاؤ گے. تیری اینی ہمت کداں ہوئی پئی  توں ساڈے گھر  دی دھی  تے گندی نظر رکھی ایہہ کہندے ہویاں اوہ بُھل گیا سی پئی  ایہہ سامنے کھلوتا بندہ اوہ  ہے جہندے کردار دی گواہی بشیرا آپ ہے پر انتقام دی آگ جے حسد دے شعلیاں نال بالی جاوے تاں فیر او ہ ہر شے نوں سواہ کر چھڈدی اے، صغراں بشیرے نوں روکدی رہ گئی  پر اس نے اپنے پیو نال رل کے کرتار نوں دھکے مار مار کے گھروں کڈھ  دتا تے اپنے بوہے  ہمیش لئی  اس تے بند کر دتے  سن
________________
سمے دا چکر فیر چلدا رہیا، سمے دا انت کدے نئیں ہوندا بس اپنڑی شکلاں بدلدا رہندا اے.. کرتار نوں چنگے دن لگے اپنے آپ نوں سنبھالن اچ پر اس ہار فیر وی نئیں منی، اوہ اپنی یاری تے اپنا پیار بچان لئی  ترکیباں سوچدا رہیا. اوہ اپنڑے گورو پاس وی گیا پر گورو اوہنوں تسلی نہ  دے سکے. فیر اک  دن اوہنے فیصلہ کیتا پئی  اوہ مولوی چراغ علی نوں مل کے تے اپنڑے ویاہ دی کوئی ترکیب پچھے گا ایہہ سوال اوہنوں تنگ کردا سی پئی  جد اوہ وی اوسے رب نوں سیس نواندا اے جس رب نوں صغراں سجدے کردی اے تاں فیر اوہ اوہدی کیوں نئیں ہو سکدی.. خدا دی کرنی ایہہ ہوئی کہ اس دی رجمنٹ دے جتھے نوں کارگل دے محاذ تے کال کر لیا گیا تے جان توں اک دن پہلاں اوہ مولوی چراغ علی نوں ملن گیا تاکہ اپنڑے سوالاں دے اتر لے سکے.. مولوی چراغ علی اندروں باہروں اکو کار دا ڈنگیا ہویا سی ، اوہنے کرتار دے پہلے سوال دا اتر تے جپ جی دے پہلے اشلوک توں ای دے دتا تے باقی سوالاں دے جواب لئی  بابے دی حیاتی تے متھی ہوئی کتاب اوہدے ہتھ پھڑائی  پئی  تو تے جاندا ایں بابے ہوراں نے مکے دا حج وی کیتا سی تے اوہناں دا سارا گیان آل نبی دی سنگت تے شاگردی دی بدولت اے. اوہ مسلمان فقیراں دے بیعت سن، اوہ ناں دے ارتھی تے رکھیا جسم وی غائب ہو گیا سی تے فیر ہندو تے مسلماناں وچ تکرار ہوئی سی جہندے نتیجے وچ ارتھی دے آدھے پھل ساڑھے تے ادھے دفنائے گئے سن.. باقی سارے اتر ایس کتاب اچ نیں  جنہوں پڑھ کے فیصلہ توں آپ وی کر سکدا ایں. ” کرتار اپنے من تے رکھیابھار لاہ کے تے ملوک جندڑی نال ڈیوٹی تے چلیا گیا.
_______

Advertisements

اوہنوں گیاں چنگے مہینے لنگھ گئے سن پر اوہدی کوئی خیر جبر نئیں سی تے صغراں دی ماں نے چیتر دے اگلے ہفتے دی تریخ متھی ہوئی سی. جس دن صغراں مائیاں دا سوہا جوڑا پا  کے شگناں دی مہندی لانڑی سی، اوسے دن سویرے سویرے فوج  دیاں پنج چھ گڈیاں اوہناں دے پنڈ آیاں تے جد اوہناں بوٹے سنگھ دے بارے پچھیا تے لوکی اوہنے بوٹے دے گھر لے چلے.. بوٹا سنگھ اوس ویلے اپنڑی بی بی نال بیٹھا ناشتہ پیا کردا سی اوہنے جد فوجیں دی سنگت اچ اک تابوت آندا ویکھیا تاں اوہدے ہتھوں چاء دا پیالہ رڑھ گیا تے کرتار دی ماں بندرا اپنڑا سینہ پٹن لگ پئی..
اوہناں نوں دسیا گیا پئی کرتار سنگھ کارگل دے محاذ تے شہید ہو گیا اے. اوہدی وصیت سی کہ اوہنوں دفنایا جائے، نالے اوہدی قبر دے کتبے تے اوہدا ناں محمد کرتار سنگھ لخیا جائے.. ایہہ سن کے تاں بوٹے سنگھ دا رہیا سہیا حوصلہ وی جواب دے گیا. دوجے پاسے صغراں سی جیہڑی اپنڑے یار دے انتظار دی بازی ہار کے مو ہرا پی کے مر گئی  سی دونہاں گھراں وچ کرلاٹ پئے ہوئے سن. صغراں جے تھوڑی جنی دیر حوصلہ کر لیندی تاں اوہ اپنڑے کرتار دی شہادت تے فخر کردی. بھانویں اوسے سوہے جوڑے نال کرتار دے ناں تے زندگی گزار چھڈدی پر اوہنوں خبر سی پئی  اوہدی زندگی تے اوہدا اختیار مک چلیا اے خورے ایس لئی  اوہنے کرتار دے نال ای دنیا چھڈن  دا فیصلہ کر لیا.. دوجے پاسے جد ایہہ سارا کجھ بشیر دے سامنے آیا تاں ایہدے گواچے ہوش ٹھکانے آن لگے.. اوہنے جد کرتار اپنے بیلی دے سینے تے لگے زخماں وچوں رسدا ہویا خون اوہنوں اپنڑے جگر وچوں آندا محسوس ہوندا سی. اوہنے ای کرتار نوں مردے ساڑن دا مینہ ماریا سی تے اوہنے ای اپنڑے ہتھیں اپنڑے پنڈے نوں آگ لا دتی.. ایہہ متھیاں ہویاں گلاں کون روک سکدا اے، اس دہاڑے، پنڈ وچوں تن جنازے اٹھے. جنہاں وچوں سب توں سوہنڑا اس دا جنازہ سی جس نے ازل توں قائم سچائی نوں سیانپ لیا سی. جیہڑا اپنڑے ضمیر آگے مطمئن ہو گیا سی جہینے سچائی نوں پہچان لیا سی تے اپنے آپ نوں یار دے حوالے کر چلیا سی. کیہہ  فرق پیندا اے یار زمین دا رہن والا ہووے یاں  آسمان دا بادشاہ ہووے، یار دی سچائی کدے نئیں مٹدی نہ  ای گواچدی اے.. اج وی دو چن آمنڑے سامنڑے سن پر اوہناں وچوں بابے نانک دی پگ ست تے سجائے وردی آلا چن دوروں روشنائی دیندا سی…
گرنتھ صاحب وچ بابا فرید صاحب دے بیت لکھے نیں
اے حسن حقیقی نور ازل
تینوں واجب تے امکان کہوں
تینوں مطلق ذات قدیم کہوں
تینوں پوتھی تے قرآن کہوں
اے پوتھی تے قرآن اکوں تھاں کیوں اکٹھے ہو گئے ایس گل تے وچار کریو…
جے بشیر قرآن دے کہے تے اعتبار کر لیندا تے کسے نوں حق دی پہچان کرانی کہیڑی  اوکھی سی. جے کرتار سنگھ سینے تے گولی کھا کے محمد کرتار سنگھ بن سکدا اے تے میرے جیہے اکھنڈ پنجاب دا سپنا کیوں نہیں ویکھ سکدے…